Chiếc Áo Xường Xám Màu Hoa Đào (Tuyển Tập Truyện Ngắn)

Chiếc áo xường xám màu hoa anh đào là tập truyện ngắn viết trước năm 1945 của nhà văn Tô Hoài. Tập truyện khắc họa cuộc sống đen tối, mịt mù và lầm lũi của đồng bào dân tộc miền núi Tây Bắc. Họ đều phải sống trong cảnh khổ cực, nô lệ nhưng ai cũng lấp lánh một tâm hồn lương thiện. 
 
Nhà văn Tô Hoài viết về quá trình vùng lên thoát khỏi xích xiềng nô lệ để vươn tới một cuộc sống tốt đẹp hơn của những con người nơi đây. Họ là những A Phủ, Mỵ, Hùng Vương, bà Ảng...Lần đầu tiên hình ảnh của người phụ nữ dân tộc vùng Tây Bắc được đưa vào văn học và được bênh vực với niềm cảm thông sâu sắc.
 
"Đất nước và người miền Tây đã để thương để nhớ cho tôi nhiều, không thể bao giờ quên... Hình ảnh Tây Bắc đau thương và dũng cảm lúc nào cũng thành nét, thành người, thành việc trong tâm trí tôi."
 
(Nhà văn Tô Hoài)
 
Nhận định
 
Trong những chuyến đi thực tế vùng Tầy Bắc, nhà văn Tô Hoài luôn có tác phong vừa nghe người ta nói, vừa xem họ làm, vừa sinh hoạt với họ, đồng thời còn ghi chép lại. Có những đoạn ông ghi lại tiếng chim gáy trong rừng sâu, tiếng chim gáy ở đồng bằng, hay như tiếng chim nuôi trong lồng, nhốt trong thành phố thế nào... Những đoạn ghi chép ấy ông đều đọc cho chúng tôi nghe. Mỗi cái đều có sự tinh tế khác nhau. Từ đó mới thấy nhà văn Tô Hoài làm việc rất tỉ mỉ và những điều ông đưa ra làm cho chúng ta tin được.
 
Nhà văn Hoàng Quốc Hải
 
Ở đây, nhà văn cho ta biết tận cùng những nỗi khổ của con người trong tư cách một chứng nhân, một người kể chuyện. Ở đây, cách mạng đã là hiện thực một trăm phần trăm cho con người tin tưởng. Những giá trị nhân đạo của cách mạng nếu đã là chung cho cả nước, thì lại càng thấm thìa thêm rất nhiều lần đối với vùng cao. Gắn với thắng lợi của chiến dịch Tây Bắc Thu Đông 1952, Tô Hoài đã là người hát khúc ca hân hoan và xúc động đầu tiên trong văn học kháng chiến.
 
Hoàng Duy Vũ