Đời Cô Thuỷ (Truyện Dài).

Chưa bao giờ trong suốt dọc dài lịch sử đất nước, dân tộc Việt Nam lại phải trải qua một thời kỳ biến động, kéo dài suốt một trăm năm: nô lệ ngoại bang, chiến tranh, khủng bố, tai họa, khổ đau đổ ập lên thân phận kiếp người của hàng chục triệu nạn nhân thời thế. ...

Cho tới hôm nay, nhân loại đã bước qua mười năm đầu của thế kỷ 21. Ngoảnh nhìn lại phía sau, thế kỷ 20 quả là một thời kỳ bi thảm của lịch sử dân tộc Việt. Khởi nguyên của bi kịch này là cuộc xâm lăng của thực dân Pháp, sự can thiệp ăn có của quân phiệt Nhật. Để rồi, sau một trăm năm dẫy đầy tai họa, chiến tranh dai dẳng là sự áp đặt chủ nghĩa Cộng sản lên toàn lãnh thổ Việt Nam, làm đảo lộn, băng hoại tận gốc rễ truyền thống văn hóa xã hội và đạo lý Việt Nam. Chưa bao giờ trong suốt dọc dài lịch sử đất nước, dân tộc Việt Nam lại phải trải qua một thời kỳ biến động, kéo dài suốt một trăm năm: nô lệ ngoại bang, chiến tranh, khủng bố, tai họa, khổ đau đổ ập lên thân phận kiếp người của hàng chục triệu nạn nhân thời thế.

Dưới góc nhìn của tác giả Duy An Đông, nạn nhân tiêu biểu cho một phần sự thật lịch sử ấy là gia đình Ngọc Thủy. Ngọc Thủy là con gái của một gia đình thượng lưu, giàu có, bề thế trong một làng xã thuộc tỉnh Quảng Nam. Cô được theo học trường Pháp, thấm nhuần tư tưởng và lối sống chừng mực của văn hóa phương Tây. Do thành kiến cũ của bậc làm cha mẹ, cô phải nghỉ học sớm, kết hôn với con trai của một nhà phú hộ làng trên. Cuộc sống hạnh phúc lứa đôi của đôi vợ chồng mới không được bao lâu thì Ngọc Thủy, sau khi bàn bạc với chồng đã quyết định thoát ly gia đình vào Sài Gòn để tránh những va chạm giữa mẹ chồng - nàng dâu, và giải tỏa những bất đồng về quan niệm sống giữa hai thế hệ, cũ - mới.

Sau khi Ngọc Thủy vào Nam làm thuê, ở đợ nuôi con thì Cách mạng tháng Tám xẩy ra ở Trung kỳ và ngoài Bắc. Pháp tái chiếm Việt Nam, chiến tranh Việt Pháp bùng nổ. Vợ chồng Ngọc Thủy mất liên lạc.
Bốn năm sau, chồng của Ngọc Thủy tìm vào Sài Gòn sum họp vợ con. Một thời gian sau đó, trên đường trở về quê, chồng nàng bị máy bay Pháp thả bom chết.
Với tuổi đời còn son trẻ, Ngọc Thủy ở vậy nuôi hai con ăn học. Người con trai đầu, Trần Văn Hiếu tốt nghiệp Dược sĩ, nhập ngũ trường Sĩ quan Trừ bị Thủ Đức, cấp bậc sau cùng Đại úy. Người con trai thứ hai theo học ngành kỹ sư sinh hóa.
Năm 1975, cộng sản vào Sài Gòn, mở đầu một cuộc đổi đời bi thảm trên khắp thôn quê, thành thị miền Nam, Hiếu vào tù cải tạo, nhà thuốc tây và toàn bộ tài sản của mẹ con bà bị tich thu. Ngọc Thủy trở lại hai bàn tay trắng, kiếm sống, nuôi con qua những sáng chiều mưa nắng bên hè phố, chợ trời.

Cũng như hàng triệu người dân miền Nam, để thoát khỏi cuộc sống đọa đày, câu thúc từ vật chất đến tinh thần, gia đình bà Ngọc Thủy vượt biên, đến nơi được các đảo ở Đông Nam Á trước khi tới Hoa Kỳ tỵ nạn.

Sau hơn năm năm ổn định cuộc sống, Bà Ngọc Thủy cùng con cháu về lại Việt Nam thăm thân nhân, họ hàng và xây mồ mả cho chồng. Chuyến trở về này không có cựu tù nhân chính trị Trần Văn Hiếu, vì theo lời anh: “Chúng con ra đi không phải “tha phương cầu thực mà vì không thể sống dưới một chế độ không có tự do, nhân phẩm con người bị chà đạp. Quá khứ đau thương của chúng con trong những năm tù đày là một ký ức hãi hùng. Vết thương đó còn mới quá, chúng con không thể quên, mặc dù chúng con không đem lòng thù hận...”

Có ý kiến cho rằng văn chương là bóng ngã của thời đại vào trang sách. “Đời Cô Thủy” là một hiện thực lịch sử nối dài từ thời Phong kiến – thời ông cha – đến thời thực dân Pháp đô hộ, sang thể chế VNCH đến thời kỳ chế độ “Xã hội Chủ nghĩa”, rồi sau cùng là cuộc sống tự do trong phần đời tỵ nạn cộng sản tại Hoa kỳ.
Với mạch văn giản dỵ, chi tiết mà trong sáng, mạch lạc, tác giả Duy An Đông đã sao chép lại những sự kiện và giai đoạn lịch sử một cách trung thực, khách quan qua vai Ngọc Thủy – một người đàn bà từng sống, chứng kiến và ghi nhận các bộ mặt thời đại từ phong kiến, thực dân, quốc gia, cộng sản đến thể chế dân chủ của xã hội phương Tây.