Mùa Hè Sa Mạc (Sách Trước 1975) .

Ở nước Pháp – phương Tây, Albert Camus được biết đến với tư cách một nhà văn nhân bản sáng tác văn chương và nghiên cứu triết học. Ông sáng tác nhiều thể loại: tiểu luận, tiểu thuyết và kịch. Khó có thể khẳng định Camus chú tâm vào thể loại nào hơn bởi lẽ, ông vận dụng nhiều thể loại để chuyển tải tư tưởng, quan niệm và cảm xúc với ý hướng sáng tác được xác định rõ: “Ban đầu tôi muốn diễn đạt sự phủ định. Dưới ba hình thức. Tiểu thuyết: đó là Kẻ xa lạ. Kịch: Caligula, Ngộ nhận. Tư tưởng: Huyền thoại Sisyphe. Tôi cũng nhìn thấy trước cái mặt tích cực dưới ba hình thức. Tiểu thuyết: Dịch hạch. Kịch: Tình trạng giới nghiêm và Những kẻ chính trực. Tư tưởng: Người nổi loạn” [Dẫn theo 1, tr.73]. Tuy nhiên, giữa các thể loại ấy, theo giới phê bình, tiểu thuyết là thể loại nổi trội và thành công hơn cả.

Qua đời ở tuổi 47 (1913 – 1960), Camus không kịp chứng kiến trọn vẹn đường đi của những giá trị vốn thiếu ổn định ở thời đại ông, những chuyển biến về thời cuộc, những hậu quả vô cùng mà con người gánh chịu và những đảo lộn về ý thức hệ của các nhà văn Pháp ở thế kỉ XX. Tuy nhiên, sống trong thời kì đầy biến cố giữa hai cuộc chiến tranh thế giới tàn khốc, Camus đủ nhận ra thực tế nước Pháp và thế giới trong bối cảnh sôi động, bất ổn, nhiều tai ương. Ông ý thức và bàng hoàng về tính phi lí của thế giới, cuộc đời, của thân phận con người mong manh. Nhận lấy sứ mệnh “phải lên tiếng nói cho những con người không tiếng nói”*, bị lôi cuốn bởi tinh thần chiến đấu, ông chọn cách dấn thân – sáng tạo và tích cực tham gia hoạt động chính trị chống phát xít, ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc ở các thuộc địa. Camus viết những bài báo ở chiến trường, viết các vấn đề có ý nghĩa thời sự, viết với nỗi ám ảnh sâu thẳm về thân phận con người.

Ở Việt Nam – phương Đông, Bùi Giáng xuất hiện trong đời sống văn chương, học thuật miền Nam trước đây và cả nước sau này (sau 1975) trên bốn lĩnh vực: sáng tác thơ, nghiên cứu triết học, phê bình văn học và dịch thuật. Dù ở mỗi lĩnh vực sáng tạo của ông, các nhà nghiên cứu có những nhận định, đánh giá khác nhau; dù thơ ông được thưởng thức, soi rọi và được đánh giá cao hơn cả; dù công chúng và giới phê bình hâm mộ tài năng sáng tạo của ông ở lĩnh vực thơ ca hơn dịch thuật, phê bình… nhưng thực tế, Bùi Giáng đã nghiên cứu, sáng tác trong sự sung mãn của năng lực, trong sự khác lạ của bút lực và ở lĩnh vực nào, ông cũng thể hiện niềm say mê, thể hiện tâm thế của chính mình. Với văn chương, học thuật nước nhà, ông đã có những đóng góp nhất định.

Sống hơn hai phần ba thế kỉ (1926 – 1998), với gần nửa thế kỉ sáng tác và nghiên cứu (từ khoảng năm 1952 cho đến cuối đời), Bùi Giáng đã sống, trải qua những giai đoạn miền Nam trong bối cảnh sóng gió, bi đát: chính trị hỗn loạn, chiến tranh thảm khốc, xã hội sa đoạ, tinh thần dân chúng xáo động, hoang mang,… Với những người sáng tác văn chương, nghệ thuật thời ấy, sự mẫn cảm khiến suy nghĩ, tâm hồn mỗi người ngã theo những lối khác nhau: băn khoăn, ưu tư, mê muội, bức bối hay phẫn uất,… Trong cuộc thế ấy, trong “bầu khí đảo điên” ấy, Bùi Giáng mang tâm hồn nhiều u uẩn với nỗi ám ảnh về thân phận con người.